Chắc hẳn nghe đến danh xưng nhà tâm lý học kinh tế, nhiều người sẽ không khỏi ái ngại và dành sự hoài nghi khó tránh khỏi đối với chính sự hiện diện của danh xưng này. Làm thế nào mà hai lĩnh vực thường được hiểu là hoàn toàn không có sự tương đồng lại có thể tương hỗ và gắn kết với nhau. Hẳn nhiên, mối quan tâm của kinh tế học và tâm lý học rất khác biệt, trừ ít nhất một yếu tố chung duy nhất: con người. Trong khi đối với tâm lý học, sự quan tâm đến con người (mà cụ thể là hành vi của họ) vẫn luôn là trọng tâm và mục đích của ngành khoa học này, những nhà kinh tế mới chỉ bắt đầu có những tìm hiểu thực sự về con người từ đầu những năm 1900s (Hicks, 1939). Dưới góc nhìn của kinh tế học, con người, hay những hạt nhân kinh tế - economic unit, là những cá nhân hoàn hảo: lý trí (luôn biết lựa chọn những gì tốt nhất cho bản thân), ổn định (luôn có nhu cầu và sở thích nhất định), thông thái (luôn biết mình muốn gì và thị trường có những gì), ích kỷ (chỉ quan tâm đến lợi ích của mình) và tham lam (luôn muốn tối đa hóa lợi ích) (van Dijk, 2017). Indifferent curves, một trong những công cụ nền tảng của kinh tế học, mô tả quá trình ra quyết định tiêu dùng của con người dựa trên ba yếu tố: nhu cầu tiêu dùng (utility), khả năng chi trả (budget restriction), và giá cả của hàng hóa (price). Học thuyết Rational Consumer Choice của các nhà kinh tế cho rằng, con người luôn hiểu rằng mình muốn gì (utility), luôn biết giới hạn chi trả của bản thân (budget restriction) và giá cả hàng hóa (price), do đó mà họ cũng biết chính xác cách để tối đa hóa lựa chọn của mình. Trong khi đó, những nhà tâm lý lại không có cùng suy nghĩ, họ chắc chắn con người kể cả trong xã hội và trong kinh tế, là những cá nhân không ổn định về mọi mặt (sự hiểu biết, cảm xúc, sở thích, nhu cầu,…). Điều này không mới lạ với một nhà tâm lý, nhưng sự khác biệt của một nhà tâm lý học kinh tế và những nhà tâm lý chuyên sâu trong các lĩnh vực khác, là việc họ khẳng định rằng con người BẤT ỔN một cách CÓ THỂ TIÊN TOÁN ĐƯỢC (predictably unstable), hay nói cách khác, nhà tâm lý học kinh tế thực tế, thực dụng và cụ thể hơn những nhà tâm lý trong các lĩnh vực khác. Hãy cho nhà tâm lý học kinh tế thông tin về con người và bối cảnh, họ sẽ tiên đoán được con người đó sẽ có hành vi kinh tế ra sao trong bối cảnh như thế nào, không phải dựa trên kinh nghiệm hay quan sát, mà bằng nghiên cứu rất nhiều nghiên cứu.
Hành trình trở thành nhà tâm lý học tại Úc: Hướng dẫn chuyên sâu
Con đường trở thành nhà tâm lý học ở Úc là một hành trình gian khổ nhưng đầy bổ ích. Nó bao gồm nhiều năm giáo dục, đào tạo chuyên sâu và cam kết mạnh mẽ cho sự phát triển cá nhân và nghề nghiệp. Hướng dẫn toàn diện này cung cấp thông tin tổng quan từng bước về quy trình, từ các yêu cầu giáo dục cơ bản đến việc lấy giấy phép và hành nghề như một nhà tâm lý học trong nhiều bối cảnh khác nhau của Úc.
Những năm đầu 1900-1916 – Giai đoạn hình thành
Giai đoạn này đánh dấu sự ra đời của tâm lý học quản trị. Tâm lý học quản trị ra đời từ sự kết hợp tự nhiên giữa ý tưởng nghiên cứu tâm lý để vận dụng vào trong thực tiễn và sự mong muốn của các kỹ sư công nghiệp trong cải tiến năng suất lao động. Những dấu ấn lớn của giai đoạn này là:
- Năm 1897 W.L.Bryan viết một bài báo (Bryan &Harter, 1897) về phát triển kỹ năng nghề nghiệp của nhân viên điện báo trong việc gửi và nhận tín hiệu Morse.
- Cặp vợ chồng Frank and Lillian Gilbreth góp phần tiên phong cho những hiểu biết về thời gian cử động trong sản xuất công nghiệp. Lillian Gilbreth trong một bài phát biểu trước các kỹ sư năm 1908 đã vạch ra sự cần thiết mà tâm lý học cần phải có trong các trương trình làm việc được các kỹ sư công nghiệp vạch ra.
- Walter Dill Scott với hai cuốn sách: lý thuyết quảng cáo (1903) và tâm lý học trong quảng cáo (1908).
- Frederick W. Taylor với quyển sách những nguyên lý của quản trị khoa học (1911) đã chứng minh rằng những người lao động làm việc luyện kim nặng nhọc sẽ làm việc hiệu quả hơn nếu họ có những lúc nghỉ ngơi.
- Hugo Münsterberg với quyển sách của ông Tâm lý học và năng suất công nghiệp (1913) phân biệt 3 phần: lựa chọn người lao động, thiết kế điều kiện làm việc, và sử dụng tâm lý học trong bán hàng.
Như vậy, sự kết hợp của tâm lý học với những quan tâm ứng dụng và các doanh nghiệp trong việc nâng cao hơn hiệu quả công nghiệp đã góp phần ra đời tâm lý học quản trị. I/O. Năm 1910 “tâm lý học công nghiệp” (từ “quản trị” chỉ được sử dụng từ những năm 1970) đã chính thức trở thành một lĩnh vực riêng biệt của tâm lý học.
Tìm hiểu vai trò của nhà tâm lý học
Các nhà tâm lý học ở Úc là những chuyên gia được đào tạo để đánh giá, chẩn đoán và điều trị các vấn đề về sức khỏe tâm thần và rối loạn hành vi. Họ làm việc ở nhiều môi trường khác nhau, bao gồm bệnh viện, trường học, môi trường công ty và các cơ sở tư nhân. Vai trò này không chỉ đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về hành vi con người và sức khỏe tâm thần mà còn đòi hỏi sự đồng cảm, liêm chính về đạo đức và kỹ năng giao tiếp xuất sắc.
Bước nền tảng trong hành trình của bạn là lấy được bằng Cử nhân tâm lý học từ một trường đại học được công nhận. Bằng cấp này thường kéo dài ba năm và được thiết kế để giới thiệu rộng rãi về lĩnh vực tâm lý học. Các khóa học bao gồm nhiều chủ đề khác nhau bao gồm tâm lý học phát triển, quá trình nhận thức, tâm lý xã hội và cơ sở sinh học của hành vi. Hầu hết các chương trình cũng bao gồm đào tạo cơ bản về phương pháp nghiên cứu và thống kê, những điều rất quan trọng để hiểu được nghiên cứu tâm lý.
Chọn chương trình phù hợp: Khi chọn chương trình, hãy đảm bảo rằng chương trình đó được Hội đồng Kiểm định Tâm lý Úc (APAC) công nhận. Việc công nhận đảm bảo rằng chương trình đáp ứng các tiêu chuẩn cụ thể cần thiết cho việc đào tạo và đăng ký thêm.
Phát triển nền tảng vững chắc: Khóa học đại học sẽ đóng vai trò là nền tảng cho kiến thức chuyên môn của bạn, định hình sự hiểu biết của bạn về tâm lý học lý thuyết và ứng dụng.
Sau khi hoàn thành bằng Cử nhân, bước tiếp theo là Năm Danh dự, là năm then chốt dành cho những ai mong muốn theo đuổi các nghiên cứu sâu hơn sau đại học. Năm Danh dự thường có tính chọn lọc cao và tập trung chuyên sâu vào cả khóa học và nghiên cứu.
Bài tập khóa học: Trong năm nay, sinh viên sẽ nghiên cứu sâu hơn về các chủ đề nâng cao trong tâm lý học, điều này giúp trau dồi hiểu biết lý thuyết và kỹ năng phân tích của họ.
Dự án nghiên cứu: Một phần quan trọng của Năm Danh dự là dự án nghiên cứu. Học sinh được yêu cầu thực hiện một phần quan trọng của nghiên cứu thực nghiệm, đạt đến đỉnh cao trong một luận án. Dự án này rất quan trọng vì nó cung cấp kinh nghiệm thực tế trong thiết kế nghiên cứu, thu thập và phân tích dữ liệu cũng như giải thích kết quả. Nó cũng đóng vai trò như một chỉ số quan trọng về khả năng theo đuổi nghiên cứu sau đại học của sinh viên.
Chuẩn bị cho các nghiên cứu sau đại học: Việc hoàn thành thành công một năm Danh dự nói chung là điều kiện tiên quyết để tham gia vào các chương trình tâm lý học sau đại học ở Úc. Nó được thiết kế để thu hẹp khoảng cách giữa nghiên cứu đại học và đào tạo sau đại học chuyên ngành, trang bị cho sinh viên tư duy phản biện và kỹ năng nghiên cứu cần thiết cho đào tạo chuyên môn nâng cao.
Năm Danh dự không chỉ củng cố sự hiểu biết của bạn về tâm lý học mà còn nâng cao kỹ năng nghiên cứu của bạn, khiến đây là một bước quan trọng đối với những người muốn chuyên sâu vào bất kỳ lĩnh vực tâm lý học nào hoặc tham gia thực hành chuyên môn cấp cao.
Sau khi hoàn thành bằng đại học và bằng danh dự, các nhà tâm lý học đầy tham vọng ở Úc phải thực hiện khóa đào tạo sau đại học để đủ điều kiện đăng ký và hành nghề. Chương trình đào tạo này được cung cấp thông qua hai lộ trình chính, mỗi lộ trình đáp ứng các mục tiêu và sở thích nghề nghiệp khác nhau: chương trình Thạc sĩ hoặc Tiến sĩ và Lộ trình Thực tập 5+1.
Đối với những người muốn chuyên về một lĩnh vực tâm lý học cụ thể, đăng ký vào chương trình Thạc sĩ hoặc Tiến sĩ là con đường được khuyến khích. Các chương trình này cung cấp chương trình đào tạo lý thuyết và thực hành nâng cao phù hợp với các lĩnh vực cụ thể như tâm lý học lâm sàng, tâm lý học tư vấn hoặc tâm lý học tổ chức.
Thạc sĩ Tâm lý học: Thông thường là chương trình toàn thời gian kéo dài hai năm, Thạc sĩ Tâm lý học trang bị cho sinh viên những kỹ năng cần thiết để chẩn đoán và điều trị các vấn đề sức khỏe tâm thần. Nó kết hợp các khóa học bao gồm các nguyên tắc tâm lý học và kỹ thuật trị liệu nâng cao với kinh nghiệm thực tập thực tế dưới sự giám sát.
Tiến sĩ Tâm lý học (PsyD) hoặc Tiến sĩ Tâm lý học: Những chương trình này làtập trung vào nghiên cứu hơn và có thể mất từ ba đến bốn năm để hoàn thành. PsyD tập trung nhiều hơn vào thực hành lâm sàng và ít nghiên cứu hơn, trong khi bằng tiến sĩ thiên về nghiên cứu hơn và chuẩn bị cho sinh viên sự nghiệp trong môi trường học thuật và nghiên cứu. Cả hai bằng cấp đều yêu cầu hoàn thành một luận văn hoặc luận án nghiên cứu quan trọng nhằm đóng góp kiến thức mới cho lĩnh vực tâm lý học.
Lộ trình Thực tập 5+1 là một lộ trình thay thế bao gồm một năm thực hành có giám sát sau khi hoàn thành chuỗi 5 năm học tập được công nhận (bốn năm Cử nhân cộng với Danh dự). Con đường này được thiết kế dành cho những người muốn thực hành tâm lý học tổng quát và thường được coi là con đường trực tiếp hơn để gia nhập lực lượng lao động.
Thực hành có giám sát: Một năm "cộng thêm" bao gồm thực hành có giám sát toàn thời gian, trong đó học viên có được kinh nghiệm thực hành khi làm việc trong nhiều môi trường tâm lý khác nhau dưới sự hướng dẫn của người giám sát có trình độ. Năm nay rất quan trọng để áp dụng kiến thức lý thuyết vào các tình huống thực tế và phát triển các kỹ năng thực tế trong đánh giá, can thiệp và tư vấn tâm lý.
Đánh giá năng lực: Trong suốt năm được giám sát, học viên phải thể hiện năng lực trong một loạt các dịch vụ tâm lý và đáp ứng các tiêu chuẩn cụ thể do Ủy ban Tâm lý học Úc đặt ra. Việc hoàn thành thành công năm nay sẽ giúp bạn đủ điều kiện đăng ký chung với tư cách là nhà tâm lý học.
Việc lựa chọn giữa chương trình Thạc sĩ/Tiến sĩ và Lộ trình Thực tập 5+1 tùy thuộc vào mục tiêu nghề nghiệp của bạn, lĩnh vực chuyên môn mà bạn quan tâm và tốc độ bạn mong muốn gia nhập lực lượng lao động. Cả hai con đường đều đòi hỏi sự cống hiến và cam kết phát triển sự hiểu biết sâu sắc về hành vi con người và sức khỏe tâm thần.
Sau khi hoàn thành khóa đào tạo sau đại học cần thiết, bước tiếp theo để trở thành nhà tâm lý học ở Úc là đăng ký với Hội đồng Tâm lý học Úc. Quá trình này bao gồm việc nộp bằng chứng về trình độ chuyên môn của bạn và vượt qua Kỳ thi Tâm lý Quốc gia. Việc đăng ký là bắt buộc để hành nghề và đảm bảo rằng tất cả các nhà tâm lý học đang hành nghề đều đáp ứng các tiêu chuẩn quốc gia về hành nghề chuyên môn.
Sau khi hoàn thành khóa đào tạo sau đại học, bước quan trọng tiếp theo để trở thành nhà tâm lý học ở Úc là đăng ký và cấp giấy phép. Quá trình này được quản lý bởi Hội đồng Tâm lý học Úc (PsyBA), một bộ phận của Cơ quan Quản lý Hành nghề Y tế Úc (AHPRA). Quá trình đăng ký đảm bảo rằng tất cả các nhà tâm lý học thực hành đều đáp ứng các tiêu chuẩn cần thiết về năng lực và hành vi chuyên môn. Dưới đây là cái nhìn sâu hơn về các bước liên quan:
Quy trình đăng ký ban đầu bắt đầu sau khi bạn hoàn thành các yêu cầu về giáo dục và đào tạo của mình. Điều này bao gồm:
Nộp đơn đăng ký: Ứng viên phải nộp đơn đăng ký tới PsyBA, cung cấp bằng chứng chi tiết về trình độ chuyên môn của họ, bao gồm bảng điểm và bằng chứng hoàn thành số giờ thực hành được giám sát cần thiết.
Bằng chứng nhận dạng: Là một phần của đơn đăng ký, bạn sẽ cần cung cấp bằng chứng nhận dạng, bao gồm nhiều hình thức nhận dạng khác nhau để đảm bảo tính xác thực và tính toàn vẹn của quy trình đăng ký.
Kiểm tra lý lịch tư pháp: Người nộp đơn phải trải qua cuộc kiểm tra lý lịch tư pháp. Đây là yêu cầu tiêu chuẩn đối với tất cả các chuyên gia y tế ở Úc nhằm duy trì sự an toàn và sức khỏe của cộng đồng.
Trước khi được đăng ký đầy đủ, thí sinh phải vượt qua Kỳ thi Tâm lý Quốc gia. Kỳ thi này đánh giá kiến thức và sự hiểu biết của thí sinh về các khái niệm tâm lý quan trọng cũng như khả năng áp dụng kiến thức này vào thực tiễn nghề nghiệp. Kỳ thi bao gồm các chủ đề như đạo đức, đánh giá, chiến lược can thiệp và thực hành nghề nghiệp, đảm bảo rằng tất cả các nhà tâm lý học đã đăng ký đều có trình độ kiến thức và kỹ năng được tiêu chuẩn hóa.
Chuẩn bị kỳ thi: Điều quan trọng là thí sinh phải chuẩn bị kỹ lưỡng cho Kỳ thi Tâm lý Quốc gia. Việc chuẩn bị có thể bao gồm việc xem xét các lĩnh vực chính của thực hành tâm lý, nghiên cứu các nghiên cứu cập nhật trong lĩnh vực này và tham gia vào các nhóm nghiên cứu hoặc các khóa học dự bị.
Cấu trúc bài thi: Bài kiểm tra thường bao gồm các câu hỏi trắc nghiệm được thiết kế để kiểm tra nhiều kiến thức tâm lý học. Hình thức và nội dung của kỳ thi phù hợp với năng lực quốc giacần thiết cho việc thực hành chuyên môn về tâm lý học.
Đối với những người vẫn đang hoàn thành chương trình hành nghề có giám sát (như trong Lộ trình Thực tập 5+1) hoặc đào tạo bổ sung (chẳng hạn như chương trình đăng ký chuyên môn), có thể đăng ký tạm thời. Loại đăng ký này cho phép sinh viên tốt nghiệp làm việc dưới sự giám sát trong lĩnh vực tâm lý học trong khi họ hoàn thành các yêu cầu cần thiết để đăng ký chung.
Sau khi đăng ký đầy đủ, các nhà tâm lý học phải tuân thủ một số yêu cầu để duy trì đăng ký của họ, bao gồm:
Phát triển chuyên môn liên tục (CPD): Các nhà tâm lý học đã đăng ký được yêu cầu thực hiện các hoạt động phát triển chuyên môn liên tục mỗi năm. Những hoạt động này được thiết kế để đảm bảo rằng các nhà tâm lý học tiếp tục phát triển kỹ năng và kiến thức của họ trong suốt sự nghiệp của họ.
Gia hạn đăng ký: Các nhà tâm lý học phải gia hạn đăng ký hàng năm, thể hiện sự phát triển chuyên môn liên tục và tuân thủ các tiêu chuẩn chuyên môn.
Bảo hiểm bồi thường nghề nghiệp: Các nhà tâm lý học hành nghề cũng bắt buộc phải có bảo hiểm bồi thường nghề nghiệp phù hợp. Bảo hiểm này cung cấp bảo hiểm cho những khiếu nại có thể xảy ra về sơ suất hoặc hành vi sai trái chuyên môn.
Cuối cùng, tất cả các nhà tâm lý học hành nghề ở Úc đều bị ràng buộc bởi quy tắc đạo đức do PsyBA thiết lập. Những nguyên tắc đạo đức này đảm bảo rằng các nhà tâm lý học hành nghề với sự chính trực, tôn trọng và trách nhiệm, ưu tiên phúc lợi của khách hàng và cộng đồng.
Bằng cách thực hiện thành công quá trình đăng ký và cấp phép, các nhà tâm lý học ở Úc khẳng định cam kết của họ đối với việc thực hành có đạo đức và sự xuất sắc trong nghề nghiệp, qua đó duy trì sự tin tưởng của công chúng cũng như cộng đồng chuyên môn đối với họ. Quy trình nghiêm ngặt này đảm bảo rằng tất cả các nhà tâm lý học hành nghề không chỉ có trình độ chuyên môn tốt mà còn không ngừng nỗ lực duy trì tiêu chuẩn hành nghề cao trong suốt sự nghiệp của họ.
Các nhà tâm lý học có thể chọn chuyên về các lĩnh vực như tâm lý học lâm sàng, tâm lý giáo dục, tâm lý học thể thao hoặc tâm lý pháp y, cùng nhiều lĩnh vực khác. Chuyên môn hóa thường yêu cầu đào tạo và trình độ bổ sung, bao gồm cả sự chứng thực của PsyBA sau khi hoàn thành chương trình đăng ký trong lĩnh vực hành nghề đã chọn.
